Trends en ontwikkelingen
Als bedrijf staan we midden in de samenleving. Ontwikkelingen in de levensmiddelenbranche, in de Europese veehouderij en in de maatschappij vragen ons te anticiperen op wat er om ons heen gebeurt. Alleen op die manier kunnen wij succesvol blijven en relevant invulling geven aan de maatschappelijke uitdagingen waar wij als bedrijf voor staan. Dat is de sleutel voor toekomstig succes.
Wij zien dat het voedselsysteem waarbinnen we opereren geconfronteerd wordt met drie uitdagingen: voedselzekerheid voor een groeiende wereldbevolking garanderen, boeren en anderen die in de voedselketen werken voorzien in deugdelijk levensonderhoud en de verbetering van de milieuduurzaamheid van de sector.
De wereldbevolking groeit. Meer voedsel is nodig, maar de prijs van voedsel stijgt.
De wereldbevolking bedraagt in 2050 naar verwachting 9,8 miljard mensen. In relatief korte tijd komen er dus vele monden bij om te voeden. De bevolkingsgroei leidt volgens de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) en de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties (FAO) tot een groei van de mondiale voedselconsumptie met 1,4 procent per jaar.
In 2022 was mondiaal sprake van sterk stijgende voedselprijzen, grotendeels veroorzaakt door de oorlog in Oekraïne. De prijs van voedingsmiddelen steeg in het afgelopen jaar met bijna 16 procent en een aanstaande prijsdaling is nog verre van zeker, ondanks afnemende prijzen van agrarische grondstoffen. Volgens de Wereldbank zullen de voedselprijzen tot zeker eind 2024 historisch hoog blijven.
Zuivel en vlees staan hoog in de lijst van producten met de sterkste prijsstijgingen. Hier speelt naast gestegen grondstoffenprijzen de toegenomen vraag een rol, in combinatie met effecten van droogte in verschillende landen.
Wereldwijd grote verschillen in gebruik dierlijke producten
Als voedsel onbetaalbaar en onbereikbaar blijkt te zijn, is voedselzekerheid geen vast gegeven. De prijs en bereikbaarheid hebben een versterkend effect op de mate van ondervoeding in de wereld.
Wereldwijd bestaan grote verschillen in het gebruik van dierlijke producten, variërend van grote overconsumptie tot aanzienlijke eiwittekorten. De FAO stelt dat 828 miljoen mensen dagelijks honger lijden. Daartegenover bedraagt het aantal mensen met obesitas ruim 670 miljoen.
Deze grote verschillen stelt het voedselvraagstuk voor een betere verdelingsopgave. Op globale schaal moeten we toe naar een meer circulaire, gematigde dierlijke-eiwitconsumptie die past bij een gezonde levensstijl. Dit geldt zeker voor consumptie in het Westen, waar het overgrote deel van de afzet van de VanDrie Group plaatsvindt.
De EU geeft in Agricultural Outlook 2022 – 2032 aan dat de vleesconsumptie in de EU in 2032 zal afnemen met 2,2 procent ten opzichte van 2022 en dat deze afname tevens gepaard gaat met een verandering in het consumptiepatroon van roodvlees (rund, kalf, varken) naar witvlees (gevogelte).
Een goede inkomenspositie voor boeren en werkenden in de voedselketen is essentieel.
Uit onderzoeken blijkt dat nergens in de keten onevenredig veel winst wordt gemaakt: elke schakel in de voedselketen van boer tot supermarkt heeft zo’n 3 procent totale nettomarge.Missing Reference Nederland heeft relatief hoge prijzen voor grond en arbeid en de agrarische sector is hier kapitaalintensief. Net als binnen steeds meer andere sectoren, komt meer en meer concurrentie uit het buitenland, waar de productieprijzen en/of de milieueisen vaak lager zijn.
Nederlandse landbouwers zijn in vergelijking met hun collega’s in andere lidstaten marktgericht. Dit resulteert in een bovengemiddeld inkomen per gewerkt jaar in vergelijking met de rest van Europa. Toch zijn de fluctuaties in inkomsten en rentabiliteit op agrarische bedrijven van oudsher groot. Dat komt onder andere door de ontwikkeling van de hoogte van opbrengsten en kosten.
Ook bestaan grote verschillen in inkomsten tussen agrarische bedrijven. Die hangen af van de gekozen marktstrategie, contracten met afnemers, bedrijfsomvang en -opzet, vakmanschap en managementkwaliteiten. Externe gebeurtenissen kunnen daarnaast flinke impact hebben. De oorlog in Oekraïne heeft grote invloed op kosten voor bijvoorbeeld energie en de uitbraak van corona in 2020 en 2021 zorgde voor een aanzienlijke vraaguitval en leegstand in de kalversector.
Druk op arbeidsmarkt
Bij verwerkende bedrijven in de voedselketen is de druk op de arbeidsmarkt voelbaar. Het is lastig om vacatures in te vullen. Het totaal aantal werknemers in de vleesverwerkende industrie en groothandel in vlees samen is tussen 2006 en 2020 toegenomen van 36,1 naar 37,4 duizend. Het aandeel arbeidsmigranten is in dezelfde periode gestegen van gemiddeld 27 procent naar 37 procent. Om ten opzichte van andere sectoren aantrekkelijk te blijven voor werknemers moeten arbeidsvoorwaarden ontwikkelen.
Een goede inkomenspositie voor boeren en werkenden in de voedselketen is essentieel, want de nieuwe generatie boeren en voedselproducenten moeten koersen naar vernieuwde productiemethoden om te kunnen voldoen aan nieuwe vereisten rond milieu-duurzaamheid en dierenwelzijn. Zonder grootschalige investeringen, duurvermogen en voldoende arbeidscapaciteit slagen zij daar niet in.
De voedselproductie loopt tegen milieugebruiksgrenzen aan.
Met de toenemende vraag naar voedsel, neemt ook de vraag naar natuurlijke grondstoffen toe. Grond, water, fosfaat en fossiele grondstoffen worden zodoende steeds schaarser. Maar ook de impact van de toenemende voedselproductie is groot: voedselproductie is bijvoorbeeld verantwoordelijk voor 26 procent van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen.
De helft van ’s werelds bewoonbare land – land dat ijs- en woestijnvrij is – wordt gebruikt voor landbouw. Voedselproductie moet plaatsvinden zonder de natuur onherstelbare schade te berokkenen. Daartoe zijn in de afgelopen jaren op mondiale schaal concrete afspraken en beleid gemaakt.
Op koers naar kringlooplandbouw
In het Klimaatverdrag van Parijs uit 2015 hebben 195 landen, waaronder de landen waarin de VanDrie Group actief is, afgesproken om in 2050 de stijging van de gemiddelde wereldtemperatuur te beperken tot ruim onder 2 graden Celsius, en zo mogelijk 1,5 graden Celsius. Daarnaast zijn tijdens de klimaatconferentie van Glasgow 2021 (COP26) concrete afspraken gemaakt om klimaatverandering af te remmen. Zo is besloten om ontbossingen tegen 2030 te stoppen en om te keren, en de mondiale methaanuitstoot in 2030 met 30 procent te verminderen ten opzichte van 2020.
In Nederland liggen zeer concrete opdrachten om stikstofuitstoot te verminderen, biodiversiteit te verbeteren en waterkwaliteit te herstellen. De koers naar een kringlooplandbouw is onomkeerbaar. Boeren en bedrijven in de keten worden daarmee verplicht om grootschalige verbeteringen door te voeren. De verduurzaming van de landbouw en ook de verduurzaming van de industrie, de woningbouw- en mobiliteitsopgave en de energietransitie leggen beslag op de schaarse ruimte in Nederland en de investeringsagenda van de overheid. Deze belangrijke en soms met elkaar botsende thema’s en belangen hebben grote invloed op de VanDrie Group en haar operatie.
De impact voor de VanDrie Group
De drie uitdagingen voor een duurzaam voedselsysteem – te weten voedselzekerheid, deugdelijk levensonderhoud in de keten en verbetering van de milieuduurzaamheid – kennen technologische, politieke, sociale en economische elementen die de strategie van de VanDrie Group sterk beïnvloeden.
Technologie
De VanDrie Group moet grote stappen maken om de operatie en de daarbij behorende processen CO2-neutraal te maken en stikstofemissies te minimaliseren. De gehele footprint van de waardeketen dient in lijn te worden gebracht met de mondiale doelstelling om klimaatverandering te beperken.
Gevolgen korte termijn: er moet geïnvesteerd worden in innovatie rond stalsystemen, circulair diervoeder en de supply chain
Gevolgen lange termijn: het vereist blijvende inzet en kosten om naar nul emissie te komen
Politiek
De komende jaren verwacht de VanDrie Group aanzienlijke politieke ingrepen op het gebied van het stimuleren van de eiwittransitie, het belasten van milieudruk en het verbeteren van het verdienmodel in de keten. Zekere overheidsregulatie op deze onderwerpen wordt als onvermijdelijk gezien.
Gevolgen korte termijn: verminderde marge in de gehele waardeketen, aangezien het bereiken van een meerwaardeprijs vanuit consumenten niet wordt verwacht.
Gevolgen lange termijn: uitdagingen voor een eerlijke verdeling van de kosten over de gehele keten en het incorporeren van true costprice-principe in het bedrijfsmodel van de VanDrie Group.
Sociaal
De VanDrie Group ziet een dilemma ontstaan nu de voedselprijzen en de inflatie hoog zijn en de toegang tot voedzame eiwitrijke producten voor diverse inkomensgroepen moeilijker is geworden en de wens om bepaalde maatschappelijke kosten van voedselproductie te verdisconteren in de prijs van consumentenproducten. Ook verwacht de VanDrie Group nadere regulatie op het gebied van arbeid van tijdelijke medewerkers.
Gevolgen korte termijn: hogere kosten voor zowel bijdrage aan maatschappelijke kosten als loon- en pensioensafdrachten. Minder flexibiliteit bij het inhuren van medewerkers en hogere noodzaak tot het realiseren van huisvesting voor die medewerkers.
Gevolgen lange termijn: blijvende urgentie om ketenkostprijs te drukken. Toenemende behoefte tot robotisering om arbeidstekorten op te vangen en uiteindelijk structureel arbeidskosten te verminderen.
Economisch
Met een afnemende dierlijke-eiwitconsumptie op Westerse markten, een overgang naar meer witvlees en verwachte ingrijpende overheidsmaatregelen zal de productie en afzetmarkt voor de VanDrie Group krimpen.
Gevolgen korte termijn: uitwerking van de plannen. De VanDrie Group schat in dat op korte en middellange termijn een krimp van het aantal kalverplaatsen in Nederland van 12,5 tot 15 procent reëel is. Dit zet mogelijk het resultaat van het bedrijf onder druk als er onvoldoende gekoerst wordt op het creëren van waarde in de keten.
Gevolgen lange termijn: vanwege vergrijzing en overheidsmaatregelen wordt een verdere krimp niet uitgesloten.
In het hoofdstuk Strategie en Onze Resultaten lees je meer over hoe wij invulling geven aan deze beïnvloedende elementen.